اوکراین در یک نگاه

 اوکراین به لحاظ وسعت دومین کشور بزرگ اروپا پس از روسیه به حساب می آید که در قرون وسطی با عنوان روسیه کی یف ( کیفسکی روس ) هسته مرکزی اسلاوهای شرقی محسوب می شد. این سرزمین در پی جنگهای متعدد تجزیه شد و تحت کنترل سایر کشورها بویژه لهستان و از اواخر قرن هجدهم تحت لوای روسیه در آمد. پس از انقلاب اکتبر  سال 1917 در روسیه، اوکراین از جمله جماهیر سوسیالیستی اتحاد شوروی محسوب شد. این کشور در تاریخ 24/8/1991و پس از فروپاشی شوروی به استقلال رسید. شایان ذکر است اوکراین حتی درزمانشوروی هم واجد حق رای در سازمان ملل متحد بوده و از 24 اکتبر 1945 عضو این سازمان محسوب می گشت. این کشور یکی از ارکان چهار گانه تشکیل دهنده شوروی بود که در تاسیس و انحلال این امپراطوری سهم بسزائی داشته است.

اطلاعات جغرافیائی

مساحت:

مساحت اوکراین که سرزمین پست و همواری است و بیشتر قسمتهای آن را جلگه در برگرفته، 603700 کیلومتر مربع می باشد. نام محلی آن اوکراین با تلفظ «اوکرائین»به معنای پایان قلمرو و یا «کرانه» می باشد.

جمعیت :

جمعیت اوکراین در بین سالهای 92 تا 95 در حدود 52 میلیون نفر بود ولی با توجه به آنکه در سالهای اخیر رشد جمعیت دراین کشور منفی بوده است بر اساس آخرین آمار منتشره از مرکز آمار این کشور در سال 2003 جمعیت اوکراین 47 میلیون و 440 هزار نفر بوده است. ( بر اساس آمار کمیته دولتی آمار اوکراین در 1 جولای 2012 جمعیت اوکراین 45 میلیون و 562 هزار نفر برآورد شد.) از این تعداد 31 میلیون و هشتصد و نود هزار نفر در شهرها و 15 میلیون و 550 هزار نفـر در روستاها زندگی می کنند. بر این اساس 70 درصد جمعیت در شهرها و 30 درصد در روستاها زندگی می کنند. پایتخـت آن کی یف نیز دو میلیون و 800هزار نفر جمعیت دارد.

محدوده جغرافیائی :

این کشور در شمال دریای سیاه قرار گرفته و طول سواحل آن 2782 کیلومترمی باشد. طول مرزهای این کشور 6992 کیلومتر، طول مرز آبی 1355 کیلومتر و طول مرز خاکی 5637 کیلومتر می باشد. دریای آزوف در جنوب شرقی اوکراین جزئی از دریای ســیاه به حساب می آید که به وسیله تنگه کرچ به آن متصل است و میان روسیه، شبه جزیره کریمه و خاک اصلی اوکراین قراردارد.این کشور از شمال به بلاروس، از شمال شرق و شرق به روسیه، از جنوب و جنوب غربی به رومانی و مولداوی و از غرب به کشورهای لهستان، رومانی و اسلو اکی محدود می شود. همچنین از طریق دریای سیاه با ترکیه، بلغارستان و گرجستان دارای مرز مشترک دریائی می باشد.

آب و هوا:

آب و هوا در اوکراین در شمال سرد و در جنوب معتدل است.در شهر کی یف 2تا 3 ماه از سال یخبندان کامل است که دما تا 30درجه زیر صفر هم می رسد. میانگین دما در ماه ژانویه منفی 6 درجه و در جولای مثبت 20 درجه سانتیگراد است ولی درجنوب کشور حرارت در ژانویه 4 درجه و در جولای 24 درجه می باشد.

رودخانه های مهم :

در اوکراین رودهای فراوانی جریان دارند که تعداد آنها حدود 73 هزار رودخانه می باشد. عمده ترین آنها دنیپر،دونتس و بوگ جنوبی است. دنیپر که سرچشمه اصلی آن کوههای روسیه و بلاروس  هستند پس از ولگا و دانوب بزرگترین رود اروپا محسوب می شود و بیشتر ایام سال قابل کشتیرانی است و فقط سه ماه از سال آب آن منجمد می گردد. همچنین چندین سد و نیروگاه برق آبی بر روی دنیپر احداث گردیده که دریاچه های مصنوعی بزرگی را تشکیل داده است. مجموعا 20 هزار دریاچه و منابع آبی در اوکراین وجود دارد.

مردم:

نژاد اوکراینی از گروه نژادهای اسلاو شرقی می باشد . اوکراینی ها 73 درصد جمعیت را تشکیل می دهند. روسها بزرگترین اقلیت نژادی در این کشور به حســـاب می آیند که بیش از یک پنجم جمعیت اوکراین راتشــکیل می دهند. طبق آخرین آمار در حدود 500 هزار نفر یهودی در اوکراین زندگی می کنند که حدود یک درصد جمعــیت اوکراین را شامل می شود. اقــــــوام دیگر ساکن در اوکراین شامل بلاروسها 8 درصد،مولداویائی ها 6 درصد،بلغارها 5 درصد،لهستانیها 8/1 درصدو مابقی مجارها، یونانیها،رومانیائی ها و تاتارها می باشند.

زبان :

زبان مردم اوکراین از گروه زبان های اسلاوهای شرقی است و شباهت زیادی به زبان روسی دارد. به عبارت دیگر لغات مورد اســـــــــتفاده درزبان اوکراینی بیشتر برگرفته از زبان لهستانی است ولی دستور زبان آن بـه ماننــد زبان روســی مــی باشد.زبان روسی بیشترین رواج را پس از زبان اوکراینی دراین کشور دارد. اخیرا با هدف انسجام بخشیدن به زبان و فرهنـگ اوکــراینی اهمـیت بیشتری به آن داده می شود و این امر باعث بروز ا ختلافاتی میانی اوکراینی ها و روسها از یکسو و دو کشور روسیه و اوکراین از سوی دیگر شده است. این امر در منـــــاطق غربی اوکراین بویژه لووف باعث تنشها و حتی خونریزی هم شده است . ضمنا الفبـای زبان اوکراینی نظیر زبان روسی سیریلیک می باشد و تفاوت میان این دو اندک است. براساس قوانین مصوب، تمامی مکاتبات رسمـی در کشور به زبان اوکراینی صورت می پذیرد.

مذهب :

تا سال 988 میلادی ساکنین اوکراین فعلی نیز به مانند بسیاری از مردم اروپا بت پرست بودند ولی با پذیرش آئین مسیحیت از سوی پرنس ولادیمیر این کشور نیز مسیحی شد. در سال 1054 بدنبال تکفیر متقابل پاپ روم و پاتریاک بیزانس مذهب ارتدوکس توسط پاتریاک بیزانس بوجود آمد و کشورهای زیادی از جمله دولت شهر روس کی یف ( اوکراین، روسیه و بلاروس فعلی) ارتدوکس گردیدندو به همین دلیل بیشتـر مردم اوکــراین تابع کلیسای ارتدوکس بوده و اقلیــتی  تابع کلیسای کاتولیک می باشند که بیشتر ساکن نواحی غرب اوکراین هستند.عــلاوه برارتدوکسها و کاتولیک ها، پیروان مذهب پروتستان وبرخی فرق مسیحی نیز در اوکراین وجود دارند. یهودیان هم دارای کنیسه های مختلف هستند(در کی یف2 کنیسه ) که مراسم مذهبی خود را انجام می دهند.

مسلمانان :

اگرچه آمار رسمی از مسلمانان اوکراین موجود نیست ولی رقم تقریبی مسلمانان اوکراین 2 میلیون نفر برآورد شده است که عمدتا در شبه جزیره کریمه ساکن می باشـند ولی در ســایر شهرهای اوکراین به مانند دانتسک، زاپاروژیه،لوگانسک و غیره  زندگی میکنند و عمدتا از اقوام تاتار،داغستانی و آذربایجانی می باشند. آذریها شیعه اثنی عشری بوده و مابقی اهل تسنن هستـند. دین مبین اسلام توسط ترکهای عثمانی و بازرگانان کشورهای شرقی در اوکراین رواج پیدا کرد  و گفتنی است در حال حال حاضر بیش از دهها تشکل اسلامی در اوکراین مشغول به فعالیت می باشند.در شبه جزیره کریمه مساجد زیادی وجود دارد ولی در سایر شهرها مسلمانان بدلیل عدم وجود مسجد برای انجام تکالیف دینی مشکل دارند. در شهر کی یف نیز مسجدی احداث شده که در آن نماز جمعه اقامه می شود.

تقسیمات کشوری :

از لحاظ تقسیمات کشوری، اوکراین از یک جمهوری خود مختارکریمه  و 24 استان تشکیل شده است.شوراهای شهری و روستائی در اداره شهرها و روستاها نقش مهمی را ایفا میکنند ودر هریک از بخشها، شهرها و استانها نماینده رسمی رئیس جمهور اداره امور را بر عهده دارد.

جمهوری خود مختار و مسلمان نشین کریمه :

این جمهوری با 27 هزار کیلومتر مربع وسعت و بیش از 5/2 میلیون نفر جمعیت در جنوب اوکراین قراردارد و تمامی شبه جزیره را شامل می شود.حدود 65 درصد ساکنین آن را روس تبارها  و مابقی را اوکراینیها تشکیل میدهند. مرکز این جمهوری خودمختار سیمفر وپل است که 350 هزار نفر جمعیت دارد. شبه جزیره کریمه در سال 1239 میلادی به تصرف مغولان درآمدو تاتارهای کریمه در سال 1438 خانات کریمه را در آن تاسیس نمودند که تا سال 1783دوام آورد.سپس روسها  آن را به خاک خود منضم نمودندو طبق پیمان «یاسی» در سال 1792 مالکیت روسیه بر آن رسمیت یافت. کریمه در سال 1918 به تصرف آلمانها درآمد و سپس در سال 1921 به یکی از جمهوری های خود مختار روسیه تبدیل شد.پس از پایان جنگ دوم جهانی تاتارهای کریمه که به همکاری با آلمانها متهم شده بودند به فرمان استالین به نقاط بد آب هوای سایر کشورهای آسیای مرکزی خصوصا ازبکستان و سیبری تبعید و  اتباع بلغارستان، ارمنستان و روسیه در این مناطق اسکان داده شدند. این جمهوری خودمختار در سال 1954 و در زمان زمامداری خروشچف که خود اوکراینی بود به اوکراین واگذار ( هدیه) شد تا اینکه در سال 1991 با فروپاشی شوروی جمهوری خودمختار کریمه دوباره تاسیس گردید.

اقتصاد و صنعت :

اوکراین از نظر صنعتی و اقتصادی دومین جمهوری مهم شوروی سابق پس از فدراسیون روسیه به شمار می رفت. اوکراین نه تنها یکی از بزرگترین تولید کنندگان غلات محسوب می شود، بلکه مرکز تولید فولاد، استخراج زغال سنگ و آهن، صنایع شیمیائی ومواد غذائی نیز بوده و می باشد.در سالهای اولیه فروپاشی شوروی، فقدان ساختارهای رسمی وقانونی جدید و نوپائی این کشور در عرصه اقتصاد بین الملل مانع از بهبود اقتصاد این جمهوری شده بود ولی اخیرا تحولاتی در بخش اقتصاد این کشور به چشم می خورد. هواپیماسازی،تانک سازی،کشتی سازی، موشک سازی، صنایع اپتیک، ساخت ماشین آلات سنگین،موتور سازی، لوله سازی، توربین،صنایع فولاد، ادوات کشاورزی،صنایع سبک،صنایع شیمیائی، مواد غذائی، الکترونیک، رایانـــــه، پوشاک، سیمان، نساجی وتولید الیاف مصنوعی در زمره محصولات صنعتی اوکراین به حساب می آیند.

کشاورزی :

اوکراین که خاک سیاه یا چرنوزیوم بخش وسیعی از خاک آن را پوشانده است[1]، یکی از غنی ترین اراضی کشاورزی شوروی سابق و منطقه را داراست وانواع  گندم، چغندرقند، سیب زمینی، گل آفتابگردان،پنبه، تنباکو، سویا،علوفــه،کائوچو، سقزو انواع میوه وسبزی در آن کشت می شود. همچنین سالانه در حدود 9/8 میلیون متر مکعب چوب از جنگلهای آن بدست می آید. اوکراین، سابق بر این به دلیل تولید انبوه غلات به سیلو یا سبد نان اروپا معروف بود.امروزه نیز سالانه بین 45 تا 55 میلیون تن غلات در اوکراین برداشت می شود.

1ـ 26 درصد خاک سیاه جهان در اوکراین قرار دارد.

منابع طبیعی :

ذخائر غنی زغال سنگ در حوزه صنعتی دونتسک، ذخائر مهم سنگ آهن در منطقه هورلیکا و همچنین سنگ منگنز، گرانیت،گچ، نمک، پتاسیم،کائولن،فسفر و سنگ مرمر از جمله ذخائر معدنی اوکراین می باشند.

انرژی :

حدود 45 درصد از برق مصرفی این کشور از 5 نیروگاه هسته ای این کشــور تامین میگردید که با توقف کار نیروگاه هسته ای چرنوبیل در 25 آذر ماه سال 1379، تعداد این نیروگاه ها به 4 نیروگاه کاهش یافت و بنا به ادعای مقامات اوکراینی7 درصد از توان تولید الکتریسته نیروگاه های هسته ای این کشور کاسته شد. مابقی برق مصرفی و مورد نیاز کشور از طریق 32 نیروگاه حرارتی و برق آبی این کشور تامین می شود.همچنین علیرغم اینکه اوکراین 65 درصد منابع زغال سنگ شوروی سابق را در خود جای داده بودولی از لحاظ داشتن منابع نفتی کشوری فقیر به حساب می آید.این کشور دارای 3 ناحیه فقیر نفت خیز در مناطق ناحیه کارپات ( غرب کشور) دنیپرو پتروفسک و دونتسک ( شرق کشور) و پیریچرنومورسک کریمه ( جنوب کشور)میباشد. میزان تولید نفت در این 3 ناحیه بسیار محدود بوده و کمتر از 5 درصد مصرف کشور را تامین می نماید. همچنین منابع فقیر گاز طبیعی اوکراین در دریای سیاه و ناحیه سومی واقع شده است.تولید گاز طبیعی در سال 1975 اگرچه بالغ بر 65 میلیارد متر مکعب بود ولی در حال حاضر به 18میلیارد متر مکعب تقلیل یافته است و این میزان تولید کم سبب گردیـــده تا اوکراین بدلیل واردات گاز طبیعی از روسیه به این کشور وابستگی شدیدی داشته باشد. مصرف سالانه گاز طبیعی در اوکراین در حال حاضر حدود 70 میلیارد متر مکعب است.

حمل ونقل :

این کشور دارای 23000 کیلومتر خط آهن،167800 کیلومتر راه شوسه شامل 9700 کیلومتر اتوبان می باشد.همچنین در این کشوراز فرودگاههای زیادی(706 فرودگاه) بهره برداری می شـــــود.از شهرهای کی یف،خارکـــف، اودسا، سیمفروپل و دانتسک با 30 شهر اروپائی، آمریکای شمالی، جنوب شرق آسیا، خاورمیانه و آفریقا ارتباط هوائی برقرار است